Quyền thừa kế của con nuôi theo quy định mới

Câu hỏi: Quyền thừa kế của con nuôi theo quy định mới

Xin chào Luật sư,

Bố mẹ sinh tôi năm 1990. Đến năm 1998, bố mẹ tôi nhặt được một đứa trẻ 4 tuổi, nhưng không ai nhận nên đã nuôi nấng như con từ lúc đó đến giờ. Mẹ tôi mất từ lâu, bố tôi bệnh mất năm 2016, có để lại di chúc, trong đó để cho tôi và em nuôi mỗi người một nửa từ thửa đất có diện tích 450 m2. Tuy nhiên, khi nhận nuôi em tôi thì vẫn chưa làm giấy tờ nhận con nuôi, như vậy em nuôi tôi có quyền thừa kế không?

Ngoài ra, xin hỏi Luật sư, nếu em tôi được quyền thừa kế, thì tôi phải làm như thế nào để có thể chuyển nhượng cho người khác phần đất của mình?

Trả lời: (Câu trả lời chỉ mang tính chất tham khảo)

Chào bạn, cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đến Phamlaw.

Theo quy định hiện nay, thì việc nhận con nuôi phải được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Tuy nhiên, ở Việt Nam trước đây có tồn tại việc nuôi con nuôi thực tế. Do đó, đối với trường hợp của bạn, trước hết cần xem xét quan hệ cha mẹ nuôi – con nuôi của em bạn có được thừa nhận hay không, sau đó mới có thể xác định quyền thừa kế của em bạn, cuối cùng là thủ tục cần thiết để bạn có thể chuyển nhượng đất. Dưới đây, Phamlaw xin đưa ra quan điểm tư vấn như sau:

Thứ nhất, về quan hệ cha, mẹ nuôi – con nuôi được pháp luật công nhận

Trước đây, khi Luật hôn nhân gia đình 2000 có hiệu lực, việc nhận nuôi con nuôi phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền đăng ký và ghi vào sổ hộ tịch. Đồng thời, pháp luật hôn nhân và gia đình thời gian này cũng thừa nhận quan hệ nuôi con nuôi được xác lập từ trước ngày 01/01/2001 mà chưa đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền, nhưng có đủ điều kiện được công nhận, và thực tế đã tồn tại quan hệ giữa cha mẹ nuôi và con nuôi. Tuy nhiên, khi Luật nuôi con nuôi 2010 và Luật Hôn nhân gia đình 2014 có hiệu lực, thì quy định này đã thay đổi như sau:

Khoản 1 điều 78 Luật hôn nhân gia đình 2014: “1. Cha nuôi, mẹ nuôi, con nuôi có quyền và nghĩa vụ của cha, mẹ, con được quy định trong Luật này kể từ thời điểm quan hệ nuôi con nuôi được xác lập theo quy định của Luật nuôi con nuôi.”

Khoản 1 và khoản 2 điều 50 Luật nuôi con nuôi 2010 quy định như sau:

“1. Việc nuôi con nuôi giữa công dân Việt Nam với nhau trước ngày Luật này có hiệu lực mà chưa đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền thì được đăng ký trong thời hạn 05 năm, kể từ ngày Luật này có hiệu lực, nếu đáp ứng các điều kiện sau đây:

a) Các bên có đủ điều kiện về nuôi con nuôi theo quy định của pháp luật tại thời điểm phát sinh quan hệ nuôi con nuôi;

b) Đến thời điểm Luật này có hiệu lực, quan hệ cha, mẹ và con vẫn đang tồn tại và cả hai bên còn sống;

c) Giữa cha mẹ nuôi và con nuôi có quan hệ chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục nhau như cha mẹ và con.

Sau khi được đăng ký, quan hệ nuôi con nuôi quy định tại khoản 1 điều này có giá trị pháp lý kể từ thời điểm phát sinh quan hệ nuôi con nuôi.”

Căn cứ vào các quy định trên, thì với trường hợp nuôi dưỡng từ trước 01/01/2001 vẫn phải đáp ứng các điều kiện sau để được pháp luật công nhận quan hệ nuôi con nuôi:

• Các bên đủ điều kiện về nuôi con nuôi theo quy định của pháp luật tại thời điểm phát sinh quan hệ nuôi con nuôi;
• Quan hệ cha, mẹ và con vẫn đang tồn tại; 2 bên còn sống đến thời điểm Luật nuôi con nuôi 2010 có hiệu lực;
• Quan hệ nuôi con nuôi phải được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong thời hạn 05 năm kể từ ngày Luật nuôi con nuôi có hiệu lực (ngày 01/01/2011).

Như vậy, theo như bạn trình bày, việc cha mẹ nhận nuôi em bạn vẫn chưa có giấy tờ, chưa được đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền. Như vậy thì giữa em bạn và cha mẹ không tồn tại quan hệ nuôi con nuôi.

Thứ hai, về quyền thừa kế của con nuôi

Như trên đã chỉ rõ, thì giữa em bạn và cha mẹ không được pháp luật công nhận quan hệ nuôi con nuôi. Do đó, em bạn không có quyền thừa kế với tư cách là con nuôi. Tuy nhiên, do đã có di chúc, thì việc thừa kế phải xác định theo quy định của Bộ luật dân sự 2015. Nghĩa là, cần xem xét di chúc này có hiệu lực hay không.

Điều 630 Bộ luật dân sự 2015 quy định về di chúc hợp pháp, theo đó, di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:

a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;

b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.

Căn cứ vào quy định trên, thì có 2 trường hợp có thể xảy ra như sau:

• Trường hợp 1: Nếu di chúc của bố bạn không hợp pháp, khi đó di sản được chia theo pháp luật, bạn có quyền thừa hưởng toàn bộ di sản nếu không còn ai thuộc hàng thừa kế thứ nhất.
• Trường hợp 2: Nếu di chúc là hợp pháp, thì dù không được công nhận quan hệ nuôi con nuôi, em bạn vẫn có quyền được hưởng di sản như định đoạt trong di chúc.

Thứ ba, thủ tục cần thực hiện khi chuyển nhượng một phần quyền sử dụng đất

Trường hợp di chúc của bố bạn không hợp pháp, bạn có quyền thừa hưởng toàn bộ di sản. Khi đó, bạn có thể đến Phòng công chứng thực hiện việc khai nhận di sản thừa kế. Khi có kết quả về việc khai nhận di sản, bạn có thể đến Văn phòng đăng ký đất đai để xin cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Trường hợp di chúc của bố bạn hợp pháp, thì bạn và em trai cần thực hiện các thủ tục theo quy định tại điều 75 Nghị định 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ hướng dẫn thi hành Luật đất đai 2013:

Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ

Hồ sơ gồm

• Đơn đề nghị tách thửa theo Mẫu số 11/ĐK được ban hành kèm theo Thông tư 24/2014/TT-BTNMT ngày 19/5/2014 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định về hồ sơ địa chính;
• Bản gốc Giấy chứng nhận đã cấp;
• Giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất là di chúc hợp pháp;
• Giấy tờ hợp pháp khác theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền.

Bước 2: Nộp hồ sơ và giải quyết

Hồ sơ được nộp tại Văn phòng đăng ký đất đai thuộc Sở tài nguyên và môi trường nơi có bất động sản. Văn phòng đăng kí đất đai sẽ đo đạc địa chính để tách thửa đất , gửi cơ quan có trách nhiệm cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, Chỉnh lý, cập nhật biến động vào hồ sơ địa chính, cơ sở dữ liệu đất đai; trao Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất cho người được cấp hoặc gửi Ủy ban nhân dân cấp xã để trao đối với trường hợp nộp hồ sơ tại cấp xã.

Bước 3: Nhận kết quả

Trên đây là những quan điểm của PHAMLAW về Quyền thừa kế của con nuôi theo quy định mới. Nếu Quý khách có bất kỳ thắc mắc hay cần thêm thông tin chi tiết, xin hãy liên hệ với bộ phận tư vấn thủ tục hành chính 1900 của PHAMLAW. Để được tư vấn các dịch vụ về tách/hợp thửa; cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; khai nhận di sản thừa kế…, Quý khách hàng vui lòng kết nối tới số hotline: 097 393 8866, chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ.

 > Xem thêm:

• thủ tục sang tên sổ đỏ nhà đất
• sang tên sổ đỏ mất bao nhiêu tiền
• Thủ tục mua bán nhà đất